การเลือกดอกซับวูฟเฟอร์

โดย...อ. ไมตรี ทรัพย์เอนกสันติ

ซับวูฟเฟอร์คือ ดอกลำโพงที่มีหน้าที่ให้เสียงทุ้มลึกโดยเฉพาะ การออกแบบจะแตกต่างจากดอกลำโพงเสียงทุ้มปกติ ดอกซับจะทำงานตั้งแต่ความถี่ 100 Hz ลงไปถึงประมาณ 30 Hz (ดอกซับบ้านมีอยู่ยี่ห้อหนึ่งลงได้ถึง 5 Hz หรือ 0 Hz !!)

          เนื่องจากความถี่ต่ำลึกมักถูกบั่นทอนไม่มากก็น้อยในขั้นตอนของการบันทึกเสียงและการจัดชุดเครื่องเสียง จึงเหลือระดับเสียงไม่มากตั้งแต่ความถี่ 50 Hz ลงมา ทุ้มที่เราได้ยินตูมๆนั้น จริงๆแล้วความถี่เสียงอยู่แค่แถวๆ 65 – 90 Hz โด่งขึ้น มาเท่านั้น ต่ำกว่า 40 Hz ลงมาจะน้อยมาก จึงต้องการเพาเวอร์แอมป์กำลังขับสูงนับร้อยๆวัตต์ขึ้นไปเพื่อขยายเสียงให้พอรู้สึกได้ (ไม่ได้ใช้คำว่า “พอดังได้ยินได้” เพราะความถี่ต่ำกว่า 40 Hz ลงมา มันให้แรงอัด,แรงลมที่สะท้านกาย มากกว่ารับรู้ทางหูแล้ว

          เมื่อต้องใช้กำลังขับสูงๆ ลำโพงซับจึงต้องรับกำลังขับได้สูงมากๆ (เมื่อเทียบกับดอกลำโพงกลางทุ้ม) กรวยลำโพงต้องขยับเข้า-ออกเป็นเซนติเมตร หรือบางครั้งเป็นนิ้ว กรวยลำโพง,ขอบลำโพงจึงต้องตึงตัวมากเพื่อประคองตัวเองไม่ให้หัก,ยับ,ย่น ขณะกระแทกมวลอากาศเป็นปริมาณมหาศาล (บางครั้งให้แรงลมปะทะเกือบพอๆกับพัดลมเป่า)

          การที่กรวยขยับช่วงชักลึกมากอย่างนี้ จำเป็นอยู่เองที่วอยซ์คอยล์จะต้องทำเป็นกระบอกยาวพอและที่สำคัญ ช่องแม่เหล็กที่สอดแท่งวอยซ์คอยล์ก็ต้องลึกพอ ลึกมากกว่าตัวกระบอกวอยซ์คอยล์ นี่เป็นเหตุผลที่ทำไมดอกซับจึงต้องใช้แม่เหล็กขนาดใหญ่และก้นลึกมาก บางดอกก้นแม่เหล็กลึกเป็นคืบ,ครึ่งศอกหรือบ้าเลือด 1 ศอก! (เรียกว่า ซับทลายโลก) ดอกซับหนัก 30 – 40 กก หรือกว่านั้น

          เมื่อก้นแม่เหล็กทั้งใหญ่ ทั้งหนัก กรวยเอง,ขอบเองก็หนัก แน่นอนว่าตัวโครงดอกลำโพงก็ต้องแข็งแรงอย่างยิ่ง ไม่อย่างนั้นเอาไม่อยู่ จึงมักใช้โครงเหล็กหล่อหรืออลูมิเนียมหล่อ ถ้ารุ่นเล็ก 10 นิ้ว , 8 นิ้ว รุ่นถูกๆก็อาจใช้เหล็กปั้ม

ถามว่าเราจะเอาดอกลำโพงเสียงทุ้มปกติมาทำเป็นดอกซับได้ไหม?

        จริงๆแล้ว ถ้าดอกทุ้มนั้นหรือดอกกลางทุ้มนั้น มีแววดีอยู่แล้วเช่น ลงความถี่ได้ต่ำลึกระดับ 50 Hz (-3dB ) ไม่กินวัตต์มากนัก รับกำลังขับได้ระดับ 60 – 70 W.RMS ต่อเนื่อง มีขนาดไม่น้อยกว่า 6 นิ้ว โครงลำโพงแข็งแรง (อลูมิเนียมหรือ เหล็กหล่อ) และเรากะว่าเปิดดังปกติ ไม่อัดกันตูมๆแบบรถโป่ง ดอกติดตั้งที่แผงหลังของรถเก๋ง ตีแผงแข็งแรงหนาแน่น ปิดหลังเบาะหลัง (เต็มสูตร)ใช้ภาคขยายขับดอกนี้สัก 75 – 120 W.RMS/CH ใช้ดอกนี้สัก 2 ดอก(สเตอริโอซับ) อาจต้อง อาศัยปุ่มยกทุ้มลึกที่เพาเวอร์แอมป์ช่วยยกระดับเสียงด้วย (แต่พองาม) ก็มีสิทธิ์ได้เสียงครบตลอดทุกความถี่ตั้งแต่ 30 Hz ขึ้นไป โดยไม่ต้องใช้ซับโดยเฉพาะ ยิ่งถ้าดอกกลางทุ้มที่เอามาทำซับ เหมือนกับดอกกลางทุ้มที่ใช้ด้วย เสียงจะยื่งกลมกลืน กันอย่างยิ่ง.....ขอย้ำว่าต้องไม่อัดดังมาก

          อาจถามว่า ถ้าอย่างนั้นไม่ต้องเพิ่มดอกกลางทุ้มที่เอามาเป็นซับก็ได้ ยกทุ้มลึกให้ออกดอกกลางทุ้มเดิมไม่ได้หรือ

          จริงๆก็พอได้มนระดับหนึ่ง แต่อย่าลืมว่า ดอกนี้ต้องออกเสียงกลาง,กลางสูงด้วย ถ้ามันต้องออกทุ้มลึกไปพร้อมๆกัน เสียงกลาง,กลางสูงจะขุ่นมัว,ไม่แจ่มชัด,ไม่อิสระ ยิ่งช่วงดนตรีมากขึ้นจะยิ่งมั่วใหญ่ มิติก็เสียด้วย

เราทราบแล้วว่าดอกซับที่ดีต้องสรีระอย่างไร

การเลือกซื้อดอกซับ

1. จำไว้ว่า ยิ่งดอกใหญ่ กรวยยิ่งหนัก มันจะให้เสียงที่ไม่ฉับไวพอ จะตามเสียงทุ้มกลาง,กลางสูงไม่ทัน จะกลืนกันได้ยาก จริงๆดอกแค่ 10 นิ้วจะลงตัวที่สุด
2. ดอกซับยิ่งใหญ่ยิ่งกินวัตต์ ติดตั้งยาก ถ้าตีตู้เล็กไป มันก็ลงเสียงไม่ได้ต่ำสมกับการใช้กรวยใหญ่ กลายเป็นลงได้ต่ำพอๆกับดอกเล็ก แล้วจะเล่นดอกใหญ่ไปทำไม เสียเงินเปล่า พอจะลงต่ำมากก็ต้องหาแอมป์วัตต์สูงๆมาขับ โอเคถึงขับออกก็อาจมีปัญหาเสียงต่ำคับรถเกินไป ทำให้ลงได้ไม่ต่ำอย่างที่ควรจะเป็น ป่วยการใช้ดอกใหญ่ๆอย่าง 12 นิ้วขึ้นไป
3. ดอกซับยิ่งกรวยตึงตัวมาก เอากดกรวยแทบกดไม่ลง แสดงว่าไม่จำเป็นต้องมีตู้ก็ได้ (ติดแบบ Free Air แขวนลอย) ที่แน่ๆแสดงว่ากินวัตต์มหาศาล อีกทั้งตัวดอกจะปั่นไฟย้อนกลับมาป่วนภาคขาออกของแอมป์อย่างแรงขณะที่กรวยของมันขยับคืนตัวกลับมาตำแหน่งนิ่งของมัน (BACK EMF) แอมป์จึงต้องมีค่า DF หรือ DAMPING FACTOR สูงมากพอ (200 ขึ้นไป ที่ 20 Hz/8 โอห์ม) เพื่อระบายกระแสย้อน (BACK EMF )นี้ลงดินได้ฉับไวพอ ไม่อย่างนั้นทุ้มลึกเบลอ,มั่ว

การนำภาคขยาย 2 CH มาบริคจ์เป็นโมโนขับซับ ค่า DF จะลดลงครึ่งหนึ่ง เสียงซับจะเบลอ,ขุ่น,คราง,ไม่คมกระชับ

ดอกซับตัวโตๆที่อะร้าอะหร่าม ก้นแม่เหล็กสูงเป็นคืบเป็นศอกและหนักอึ้ง มักมีกรวยที่ตึงตัวมากดังกล่าวแล้ว มันจะเลือกแอมป์ที่ขับ

1. พวกดอกลำโพง (แน่นอน รวมทั้งดอกซับด้วย) ที่ดูหรูหรา มหึมา มโหฬาร มักมีเบ้าครอบก้นแม่เหล็ก ซึ่งจริงๆไม่ใช่สิ่งที่ดีเลย โลหะต่างๆ(แม้แต่แค่สติ๊กเกอร์,ยางครอบก้นแม่เหล็ก) จะรบกวนให้เส้นแรงแม่เหล็กบิดเบี้ยวหรือถูกบีบอัด เสียงจะไม่หลุด,เปิดโล่ง,พุ่งลอย,จนถึงอั้น และจะพลอยทำให้เสียงทุ้ม,กลาง,แหลม เละไปด้วย
2. ดอกซับที่ดีต้องตอบสนองได้ฉับไวที่สุด วิธีพิสูจน์ง่ายๆ ใช้แอมป์ FULL RANGE ขับโดยป้อนเสียงที่ครบทุก ความถี่(FULL RANGE) และฟังโดยไม่ตัดความถี่ (ฟังแบบ FULL RANGE) ดูว่า มันให้เสียง “ส” ตัว “S”,เสียง กรุ้งกริ้งได้ดีแค่ไหน ยิ่งให้ได้สดใสชัด แสดงว่ามันตอบสนองความถี่ได้ถึง 4 KHz มันต้องขยับได้ฉับไวมาก (ดอกขนาด 10นิ้ว – 8 นิ้ว) ถ้าเป็นดอก 12 นิ้ว ควรให้เสียง “ก” เสียง “ข” ชัดไม่ใช่กลายเป็นเสียง ออ กับเสียง อ๋อ (หัวโน้ตไม่คมชัด)

ถ้าซับฉับไว มันจะขยับตามเสียงทุ้ม,กลางทุ้ม,กลาง,แหลมได้ทัน ซับจะเหมือน “ล่องหน”ไปโผล่ที่ดอกกลางทุ้มได้ ไม่ถูกทิ้งแยกแหกออกไป หัวเบสจะคมชัดและซ้อนทับเป็นเนื้อเดียวกัน ตัวเบส หูฟังแล้วจะรู้สึกว่า เบสมีตัวตน,มีทรวดทรง,คมชัด,หลุดออกมา โดยไม่ต้องเร่งดังมาก ดอกซับกับแอมป์ขับก็ทำงานเบาตัวขึ้น ความเพี้ยนก็ลดลง

1. ไม่จริงที่ว่าดอกซับที่กินวัตต์มากจะดีกว่าดอกวับที่กินวัตต์น้อย คุณภาพของดอกซับไม่ได้ขึ้นอยู่กับสเปคตัวนี้ เป็นแต่ว่าดอกซับที่ตึงตัวมาก,กินวัตต์มาก ใช้แอมป์วัตต์สูงขับ ก็ต้องให้แรงปะทะมากกว่าอยู่ดี แต่สิ้นเปลืองกว่ามาก แถมได้แต่พลังปะทะ ไม่มีรายละเอียดอะไร หาความกลมกลืนกับกลางแหลมไม่ค่อยได้
2. ดอกซับที่กรวยแบนราบ (เคยฮิตเมื่อ 4 ปีที่แล้ว) จะให้เบสที่เป็นไม้หน้าสาม ไม่มีมวล,ไม่เป็นกลุ่มก้อนหรือทรวดทรง แทบเป็นไปไม่ได้ที่จะกลมกลืนได้กับกลางแหลม
3. ก่อนจะซื้อดอกซับระบบแปลกประหลาดอะไรก็ตาม ไม่ว่าผู้ขายจะคุยเสียเลอเลิศแค่ไหน ถามตัวเองก่อนว่า ถ้าดีจริง ทำไมระบบนั้นออกมานานแล้วจึงไม่ประสบความสำเร็จ ปัจจุบันแทบไม่มีใครพูดถึงแล้ว ถ้าดีจริง ผู้ผลิตอื่นๆไม่อยู่นิ่ง ต้องระดมสมองผลิตดอกใหม่ออกมาแก้เกม หรือไม่ก็ทำไมไม่มีใครดัดแปลงระบบนั้นไปใช้บ้าง
4. ยี่ห้อและราคาอาจไม่ใช่ตัวตัดสินคุณภาพของดอกซับอย่างเดียว ปัจจุบันดอกซับของค่ายฝรั่ง 95 % ก็จ้างจีนและไต้หวันทำทั้งนั้น ของฝรั่งดีๆก็มีแต่ต้องพิจารณาให้ดี
5. ข้อนี้สำคัญที่สุด การติดตั้งที่ถูกต้อง,เป็นงาน มีผลกว่าคุณภาพของดอกซับเองเสียอีก!!!! ของดีแค่ไหน ถ้าติดตั้งไม่ถูกต้องก็เป็นของเละได้ทันที