ความจริงเท็จของการเอียงลำโพง

โดย...อ. ไมตรี ทรัพย์เอนกสันติ

ในเรื่องของลำโพงบ้านเราควร (ต้อง) เอียงตู้ลำโพง เอียงเข้าในเล็กน้อย (เรียกการ TOE IN) เพื่อให้ “ลำเสียง” ของเสียงจากดอกแหลม, ดอกกลาง, ดอกทุ้มยิงเข้าสู่ตำแหน่งนั่งฟัง “ได้ครบลำเสียง” การเอียงต้องจูนกันทีละนิดๆระดับ “เส้นขน” กันทีเดียว โดยเล็งที่ให้ได้ทั้ง “สุ้มเสียงครบ” พร้อมๆกับ “ทรวดทรง”นักร้องที่ร้องอยู่กลางวง มีรูปทรงสมจริงที่สุด ไม่ฟุ้งหรือแบน เรื่องของการ TOE IN นี้ สามารถเขียนเป็นบทความ 3 - 4 หน้าทีเดียว

       ในเรื่องของเครื่องเสียงรถยนต์ก็เช่นเดียวกัน การ  TOE IN  ก็เป็นสิ่งจำเป็นแต่มุมการเอียงอาจน้อยกว่ากรณีลำโพงบ้านมาก เนื่องจากลำโพงซ้ายและขวาถูกบังคับให้ไม่สามารถอยู่ห่างกันมากนักได้

กรณีรถเก๋ง

       ตำแหน่งที่เราควรติดตั้งลำโพงที่สุดคือ ที่แผงหลัง เนื่องจากเราจะได้อาศัยเนื้อที่เก็บของในกระโปรงหลังรถมาเป็นตู้ลำโพงเพื่อการลงทุ้มได้อิ่ม,แน่น,ลึก มากกว่าการติดตั้งลำโพงที่ประตูหน้ามาก (ปริมาตรของช่องภายในประตูน้อยกว่ากระโปรงรถมาก อีกทั้งมีโอกาสสูงที่จะเกิดการทะลุรั่วของเสียงจากด้านหลังดอกลำโพงผ่านแผงกั้นบางๆ,โครงเหล็กประตูที่มีรูพรุน มาสู่ภายนอก มาหักล้างกับเสียงจากหน้าดอกลำโพง ทำให้เสียงค่อยลงมาก โดยเฉพาะเสียงกลางต่ำลงต่ำ ทุ้มจึงหายไปเยอะ มิติเสียงไม่มีทรวดทรง)

       การติดลำโพงที่แผงหลัง ควรยกแผงหลังให้เอียง (แนวตั้ง) เพื่อให้ดอกลำโพงยิงเสียงย้อยมาสู่กลางรถและหน้ารถได้ โดยมีการวิ่งชนกระจกหลังน้อยที่สุด ลดการก้องอู้ระหว่างแผงหลังกับกระจกหลัง และถ้าทำได้แผงหลังควรทำเอียงในแนวนอนเพื่อให้ลำเสียงซ้าย,ขวามาตัดกันที่ประมาณกลางรถด้วยเพื่อให้ทรวดทรงของเสียงดีที่สุดตลอดทุกช่องความถี่(ขอย้ำว่าทั้งดอกแหลมและดอกกลางทุ้ม ต้องเอียงเป็นมุมเท่ากัน ไม่ใช่เอียงแต่ดอกแหลมอย่างที่ทำกันโดยเข้าใจผิดๆ) ถ้าติดตั้งเนี๊ยบถูกต้องเสียงจะแผ่โอบรอบตัวจนไม่รู้สึกว่าเสียงมาจากหน้าหรือหลัง เราจะเหมือนจมอยู่ในสนามเสียง ,บรรยากาศเสียง

ในกรณีของรถกระบะ

       เป็นความจำเป็นที่ต้องติดลำโพงที่ประตูหน้า ก็ต้องหาแผ่นไม้ (แผงไม้)มาปะปิด อย่างน้อยก็บริเวณครึ่งล่างของประตูที่เราจะติดลำโพงหรือถ้าเสียดายแผงไฟเบอร์ที่มากับรถก็ควรหาแผ่นยางปะกันกระเทือน(เช่นของ PRISM หรือ ACUMAT โทร 02-9300880-2) มาปะภายในเพื่อเพิ่มความแกร่งไร้การสั่นและปะปิดช่องโหว่ทั้งหมดที่แผงโครงประตูด้วย(ปะยางทบ 2 ชั้นยิ่งดี) เสียงจะได้ดังขึ้นและ “หลุดลอยออกมา”มากขึ้น เป็นตัวตนขึ้น ลอยสูงขึ้นมาจากพื้น ไม่อู้จมเตี้ยอยู่ที่พื้น ถ้าจะให้ดีเอาแผ่นยางกันสะเทือนปะด้านหลังกระจกมองหลังด้วยมิติเสียงจะยิ่งดีขึ้นอีก!

       สำหรับดอกลำโพงกลางทุ้ม อยู่ด้านล่างของประตู ดอกแหลม “ต้อง”อยู่ชิดดอกกลางทุ้มที่สุดและอยู่ด้านบนเพื่อ “ทุกเสียง”จะเสมือนดุจมีจุดกำเนิดเดียวกัน( POINT SOURCE ) ห้ามแยกดอกแหลมหนีห่างเช่นเอาไปติดที่เสาหน้าของประตู(เสา A )โดยอ้างว่าเพื่อหนีการบดบังของขาและ A ได้เอียงดอกแหลมมายังหูได้ตรงเป้าที่สุด…..นี่เป็นสิ่งที่ร้านติดตั้ง 99 % จะ “มักง่าย” ติดให้ลูกค้าโดยอ้างดังกล่าว(จริงๆพวกเขาทำงานง่ายขึ้น)ไม่ว่าร้านในบ้านเราหรือที่อเมริกา,ญี่ปุ่น,ฯลฯ จะออกมาแบบนี้หมด

       ก่อนที่จะพูดว่าผมผิดหรือ “พวกเขา”ผิดผมจะเล่าประสบการณ์ที่น่าทึ่งให้ฟัง 2 – 3 เรื่อง

       เรื่องที่ 1       เมื่อประมาณ 27 ปีมาแล้วผมไปบ้านเพื่อน(เจ้าของบริษัทคงคาเฟอร์นิเจอร์)ซึ่งใช้เครื่องเสียง MERIDIAN ของอังกฤษ ลำโพง DYNAUDIO วางพื้นรูปท้อปสุดสูงเกือบท่วมศีรษะ ซึ่งเป็นลำโพงที่ประหลาดมาก ปกติลำโพงทั่วไปจะติดตั้งดอกลำโพงแหลมอยู่สูงสุด ไล่ลงมาดอกกลาง,ดอกทุ้ม,ดอกซัปอยู่ล่างสุด แต่ตู้นี้กลับกัน ดอก(ถ้าไม่ผิด 10 นิ้ว )อยู่บนสุด ดอกกลางอยู่กลางตู้ ดอกแหลมอยู่ล่างสุด ห่างจากพื้นน่าจะคืบกว่าเอง! แต่เมื่อฟังแล้วปรากฏว่า ตำแหน่งกำเนิดเสียงกลับเหมือนปกติ เสียงร้องของนักร้องก็ยังเหมือนยืนร้องอยู่ตรงกลาง เสียงปลายแหลมกรุ้งกริ้งก็ลอยอยู่สูงจากพื้น 1.5 – 1.8 เมตรตามปกติ ทุ้มก็อยู่ล่างปกติ(นัยว่าการวางดอกลำโพงดังกล่าวเพื่อลดทุ้มก้องกับพื้นห้อง)

       เรื่องที่ 2       ประมาณ 25 ปีมาแล้วยุคเสียงรอบทิศ  DOLBY  SURROUND กำลังมาแรงผมไปบ้านเพื่อน(คุณจ้อน ที่พิษณุโลก) วันนั้นคุณจ้อนกำลังดูหนังเรื่อง ROBOCORP (ตอน 1 ) ทีวีจอแก้วอยู่ตรงกลางระหว่างลำโพง B&W MATRI X 3 (วางพื้น) 1 คู่ กับอินทริเกรทแอมป์ 2 CH  ตัวผมเองยืนอยู่ที่กำแพงด้านซ้ายมือ ฉากที่พระเอก(ROBOCORP)ขับรถตำรวจค่อยๆคลานเข้าสู่โกดังที่เหล่าร้ายจ้องรออยู่และยิงปืนบาซูก้าไปที่รถ รถระเบิด                                                          และประตูรถหลุดกระเด็นทะลุจอผ่านเลยศีรษะของจ้อนไปด้านหลังจ้อน(ทั้งๆที่ไม่มีลำโพงอยู่ด้านหลัง) ซึ่งผมเองขณะยืนอยู่กำแพงซ้ายก็ได้ยิน(เห็น) เสียงประตูวิ่งจากทีวีข้ามหัวจ้อนไปหลังจ้อนเช่นกัน(สังเกตว่า                                                        ผมไม่ได้อยู่ในตำแหน่งนั่งฟังแบบจ้อนด้วยซ้ำ)

       เรื่องที่ 3       ในอดีตประมาณ 25 – 27 ปีมาแล้วเช่นกันผมกำลังลำโพงบ้าน B&W 801 ที่พึ่งเข้ามาใหม่ ตัวแทน(ที่สุรวงศ์) ผมนั่งอยู่ตรงกลางลำโพงซ้าย-ขวา ได้เอียงลำโพง,เช็คทิศทางสายทุกเส้น,ขั้วขาปลั๊กไฟ AC ทุกเครื่องเรียกว่าจูนจนเนี๊ยบแล้ว ทันใดนั้น มีฝรั่งผู้ชายใส่สูท(เซ่อซ่า)มาจากไหนไม่ทราบมาถึงก็ยืนบังลำโพง 801 ด้านซ้ายมือโดยไม่สนใจหันหลังมาดูว่าผมกำลังนั่งฟัง(ลองเสียง)อยู่  เล่นเอาผมฉุนเหมือนกันเกือบหลุดปากด่าออกไปแล้ว แต่ทันใดนั้นผมก็ต้องหุบปากและตาโตด้วยความประหลาดใจเพราะแทนที่เสียงร้องของเซเรียน่าโจนน์จะ “เลื่อนขยับ”มาทางขวามือตามลำโพงขวาที่ไม่บดบัง กลับปรากฏว่าเสียงร้องของเธอก็ยัง “ยืนร้องอยู่ตรงกลาง”ระหว่างลำโพงซ้ายกับขวาเหมือนไม่มีฝรั่งบังอยู่ แสดงว่าถ้าจูนทุกอย่างถูกต้องการบดบังจะแทบไม่มีความหมาย

       เรื่องที่ 4       นี่คือความมหัศจรรย์ที่สุดเท่าที่เคยฟังเครื่องเสียงมา วันหนึ่งเมื่อเกือบ 30 ปีมาแล้วผมและเพื่อนอีก 2 คนได้มีโอกาสไปฟังเครื่องเสียงของนักเล่นอาวุโสท่านหนึ่ง(ทำบริษัทเดินเรือขนส่งทางทะเล)ใช้เครื่องเสียงไฮเอนด์ MARK LEVINSON(ปรี LNP 2,เพาเวอร์ถ้าจำไม่ผิดเป็น ML-3,จูนเนอร์ SEQUERA(1 ใน 3 เครื่องในเมืองไทย),เครื่องเล่นจานเสียง(น่าจะเป็น LYNN SONDEK LP-12 ถ้าจำไม่ผิด),ลำโพง INFINITY RS(?)วางพื้นสูงระดับหน้าอก(ดอกแหลม,ดอกกลาง EMIT) สาย MARK LEVINSON ทั้งหมด(เอาเส้นเอ็นผูกสายจากเพดานห้อย(ขอย้ำสายทุกเส้นแม้แต่สายไฟ)ลอยตัวสูงจากพื้นห้อง ไม่ให้แตะกัน,แตะพื้นห้อง)  ขณะที่พวกเรานั่งฟังเสียงร้องหวานๆเย็นๆของคุณศรีศไล สุชาติวุฒิ ผมเกิดปวดปัสสาวะจึงขอตัวเดินไปเข้าห้องน้ำที่อยู่ซ้ายมือ(เปิดประตูออกไป)ไม่ถึง 2 นาทีผมก็เดินออกมาจากห้องน้ำ พลันที่ผมเปิดประตูห้องน้ำออกมาเหมือนผีหลอก ผมขอยืนยันว่าจากมิติเสียงเหมือนมีคุณศรีศไลตัวจริงยืนร้องอยู่ระหว่างลำโพงซ้ายกับขวาและเลยลำโพงออกมาครึ่งเมตร ดุจยืนอยู่ต่อหน้าเพื่อนผมและท่านนักเล่นผู้นั้น ทั้งๆที่ผมยืนเอียงมาซ้ายสุดแบบนี้

       เรื่องที่ 5       มากกว่า 10 ครั้งที่ผมฟังทดสอบทั้งเครื่องเล่นCD ,อินทริเกรทแอมป์,ลำโพง,สาย,กับแผ่นCD อัลบั้มRHYTHM BASKET,A TASKET,A TISKET,A CHILDของBRENT LEWIS มีหลายเพลง (เช่น เพลง 4 ,เพลง 7 ,เพลง 10 ,เพลง 14 )ที่เสียงต่างๆหลุดลอยและอยู่สูงเหนือตู้ลำโพงขึ้นไปเกือบ 2 เมตร(เกือบถึงเพดานห้อง)โดยไม่ต้องยกดอกแหลมหรือยกทั้งตู้สูงเลย มีอีกอัลบั้มเป็นอัลบั้มโชว์ระบบสเตอริโอในยุคแรก มี TRACK หนึ่งได้ยินเสียงร้องโหยหวนให้ช่วยของผู้ชายที่ถูกผูกขาห้อยหัวลงมาจากเพดานห้องและถูกแกว่งไปมาแทนลูกตุ้มนาฬิกา เสียงเหมือนห้อยจากเพดานและแกว่งไปมาจริงๆ!

      เรื่องที่ 6       ครั้งหนึ่งผมเข้าไปจูนเสียงในรถกระบะคันหนึ่ง ลำโพงแยกชิ้นติดที่ประตูหน้า ได้ลองปรับดอกแหลม(ที่ปรับเอียงได้และติดอยู่ชิดดอกกลางทุ้ม)ให้เอียงหันมายังตำแหน่งที่กลางรถ ปรากฏว่าเสียงทั้งหมดจัดจ้านขึ้น ปลายแหลมก้าวร้าวขึ้น,สะบัดขึ้น,หัวโน้ตวิ่งนำหน้าตัวโน้ต ฟังแล้วเหนื่อย เสียงทั้งหมดเหมือนสดขึ้น ผอมลง ความผ่อนคลายโรแมนติกที่เคยมีหายไปหมด ในที่สุดต้องหันดอกแหลมยิงเสียงมุมเดียวกับดอกกลางทุ้มปกติ

ถามว่าเคยเห็นลำโพงบ้านรุ่นไหนที่ให้ปรับมุมยิงเสียงดอกแหลมให้ต่างจากดอกกลางทุ้มบ้าง(เคยมีอยู่ยี่ห้อหนึ่งแต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จ)  มันเป็นไปไม่ได้เลยที่จะปรับลำเสียงจากดอกแหลมให้แตกแยกไปจากแนวลำเสียงของดอกกลางทุ้มทุกอย่างทั้งสุ้มเสียง,มิติ,ทรวดทรง,บรรยากาศ,เวทีเสียง,รายละเอียด,DYNAMIC,มันจะเละไปหมด          เพราะฉะนั้นการแนะนำให้เอียงดอกแหลมโดยอ้างว่าเพื่อสร้างการตัดกันของลำเสียงจึงเป็นเรื่องปัญญาอ่อนอย่างแท้จริง พาคนหลงทาง เข้าป่า ออกทะเล(รวมทั้งการแยกดอกแหลมหนีห่างด้วย

       ที่ถูกต้อง ดอกแหลม,ดอกกลางทุ้มที่ประตูอาจทำเอียงได้บ้าง(ต้องค่อยๆจูนเอา ฟังจากตำแหน่งตรงกลางของเบาะคู่หน้า)

       เรื่องที่ 7       สมัยที่ผมเป็นกรรมการที่ฟังและตัดสินชุดเครื่องเสียงรถไฮเพาเวอร์ของค่าย MAX (บริษัท ไฮไฟอินเตอร์เนชั่นแนล)มีอยู่คันหนึ่งส่งรถติดเครื่องเสียง(วิทยุ+ลำโพง ไม่มีแอมป์)เข้ามาแข่งถึง 3 ครั้ง
ครั้งแรก  ด้วยความเข้าใจผิดกลัวว่าเสียงแหลมและมิติ,เวทีเสียงจะเตี้ยจึงติดดอกแหลมที่เสา A ของประตูหน้า(ตกรอบกลับไป)    
ครั้งที่ 2  ย้ายดอกแหลมมาเหนือดอกกลางทุ้มแต่เพิ่มลำโพงกลาง,แหลมอีกชุดที่ตรงกลางของแผงหน้ารถ นัยว่าเพื่ออุดจุดโหว่ที่ตรงกลางเวที ช่วยเพิ่มมิติเสียง(ก็ตกรอบไปอีก โดยทั้ง 2 ครั้งผมจะบอกเหตุผลที่ถูกหักคะแนนที่ผิดพลาดและผมแนะนำวิธีแก้ไขที่ถูกต้อง)   
ครั้งที่ 3  (นับถือในความพยายามจริงๆ........เป็นร้านต่างจังหวัดด้วย)คราวนี้เขาตัดลำโพงตรงกลางออก,ย้ายดอกแหลมมาใกล้ดอกกลางทุ้มขึ้นไปอีก(อยู่ลึกเกือบใต้แผงหน้าด้วยซ้ำ)แต่คราวนี้สิ่งที่ได้มันน่าทึ่ง เหลือเชื่อ เวทีเสียง ตำแหน่งชิ้นดนตรี “ต่างๆ”ในวงลอยเหมือนแผงหน้าทุกความถี่เสียง อีกทั้งสุ้มเสียงก็กลมกลืน,ครบ,เป็นธรรมชาติใช้ได้เลย ดีกว่า 2 ครั้งแรกมาก เป็นอันว่าได้ครองแชมป์ที่ 2 (ถ้าจำไม่ผิด)ไป (ส่วนที่1 ประสบการณ์เกือบ 30 ปีเก็บรายละเอียดทุกเม็ดแบบสุดๆ) เจ้าของรถยิ้มอย่างดีใจบอกผมว่าทุกสิ่งที่อาจารย์แนะนำนั้น ใช้ได้ผลพิสูจน์ได้จริงทั้งสิ้นและเขาจะไม่หลงประเด็นอีกแล้ว(คันของเขาไม่ได้เอียงดอกลำโพงอะไรเลย)

       พูดถึงการแข่งไฮเพาเวอร์ MAX มีอยู่ปีหนึ่งคันที่ได้แชมป์ที่ 1 ใช้ลำโพง BOSTWICK COAXIAL 6 นิ้ว 2 ทาง(แต่ดัดแปลงแผงวงจรแบ่งเสียง)ติดลำโพงที่ประตูหน้า(รถกระบะ) สุ้มเสียงที่ได้ ระดับเครื่องเสียงบ้าน  ไฮเอนด์ได้เลย(วิทยุ JVC เครื่องเดียวไม่มีแอมป์)เสียง น้ำเสียง รายละเอียด มิติเสียง หายห่วงจริงๆ(ชุดนี้ประมาณ 2 หมื่นห้าพันบาทเท่านั้น)กล่าวได้ว่าคันนี้เสียงดีที่สุดตลอดการแข่ง 2 ปีของ MAX (สุ้มเสียง,มิติ กินขาดรถแชมป์ IASCAฝรั่งที่เอามาโชว์ในงานมอเตอร์โชว์บ้านเราที่ติดไป 500,000 บาท)