สิ้นยุคนักวิจารณ์

โดย...อ. ไมตรี ทรัพย์เอนกสันติ

นับตั้งแต่ปี ค.ศ. 1995 ที่เว็บไซต์ Amazon.com เปิดโอกาสให้แฟนคลับแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับตัวสินค้าขึ้นเว็บไซต์ของเขาได้ ใครๆ ก็ว่าบ้าแล้ว อยู่ดีๆ ให้ชาวบ้านมาวิจารณ์สินค้าของตัวเองสู่สาธารณชน 15 ปีต่อมา การแสดงความคิดเห็นต่อสินค้าใดๆ ก็ตามกลายเป็นเรื่องธรรมดาไปแล้ว มีผู้บริโภคมากกว่า 5 ล้านคนใส่ความคิดเห็นเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ต่างๆ นับสิบๆ ล้านความคิดเห็นที่เว็บไซต์ Amazon.com ประมาณ 70% ของผู้บริโภคอเมริกันจะเปิดเว็บไซต์สำรวจความคิดเห็นตัวสินค้าที่ตั้งใจจะซื้อก่อนเสมอ (จากการสำรวจของ Penn. Schoen & Berland Associates เมื่อเดือนตุลาคม ปี 2008) โดย Amazon.com เป็นศูนย์กลางที่สร้างวัฒนธรรมนี้จนประสบผลสำเร็จ นับเป็นความสำเร็จของทั้งสองฝ่าย ฝ่าย Amazon.com ได้คำวิจารณ์อันล้นหลามที่เข้ามาไม่ขาดสาย เป็น “เนื้อหา (content)” ดึงดูดคนเข้าเว็บไซต์ได้ผลมหาศาล ขณะที่ผู้บริโภคก็ได้ประโยชน์ในการช่วยตัดสินใจ

                ในยุคแห่งการทำการตลาดที่หลากมิติและเข้มข้น บ่อยครั้งที่แนบเนียนจนผู้บริโภคเคลิ้มตามโดยไม่รู้ตัว เพียงเพื่อจะพบว่าตัวเองตกเป็นเหยื่อของการโฆษณาชวนเชื่อ แต่ก็สายไปแล้ว

                การมีโอกาสได้รับรู้ความคิดเห็น คำวิจารณ์อย่างหลากหลายจากผู้บริโภคด้วยกันย่อมน่าเชื่อถือได้มากที่สุด ขอแค่ให้คำวิจารณ์เหล่านั้น โปร่งใส ชัดเจน ครอบคลุมทุกแง่มุมจริงๆ รวมทั้งรายละเอียดของสภาวะแวดล้อมแห่งการใช้งาน จากเว็บไซต์ที่เชื่อถือได้ และจากจำนวนผู้วิจารณ์มากที่สุดเท่าที่จะมากได้ ยิ่งมากยิ่งแม่นและบริสุทธิ์ เพื่อหนีคะแนนจัดตั้ง

                ทาง Amazon.com เองก็พยายามเขียนโปรแกรมซอฟต์แวร์ให้แฟนคลับคลิ๊กเข้ามาสะดวก อีกทั้งพยายามซอยย่อยถึงคุณสมบัติของผลิตภัณฑ์หมวดนั้นๆ ที่หลากหลายมุมมองมากที่สุด เพื่อผู้บริโภคจะเลือกตัดสินใจจากมุมมองของตนได้แม่นยำที่สุด

                ก่อนหน้านี้ การจะซื้อเครื่องเสียงและภาพสักชิ้น ส่วนหนึ่งของการตัดสินใจของผู้บริโภคคืออ่านคำวิจารณ์ของเซียนจากทั้งนิตยสารบนดินและใต้ดิน ยังผลให้นักวิจารณ์และสื่อใต้ดินมีอิทธิพลอย่างสูงต่อวงการ ซึ่งเราก็พบว่า คำวิจารณ์ของพวกเขาไม่ถูกเสมอไป ผิดพลาดก็มีบ่อย อคติและความลำเอียงในเชิงการค้ามีให้เห็นบ่อย ความโปร่งใส เป็นคำถามที่ต้องการคำตอบเสมอ

                การสร้างวัฒนธรรมคะแนนมวลชนที่ Amazon.com นำร่อง จะกระชากหน้ากากของนักวิจารณ์กำมะลอ หรือด้อยมาตรฐานอย่างล่อนจ้อน ผู้ที่แน่จริง รู้จริง มีจรรยาบรรณเท่านั้นจึงจะอยู่ยงคงกระพันได้